Оила қуришдан асосий мақсад насл қолдириш бўлса, иккинчиси ўз наслини солиҳ инсон қилиб тарбиялаш, меҳрибон, ҳалим, хушмуомала, билимли инсон қилиб  ўстиришдан иборатдир.

Тарбияни гўдак дунёга келган кундан бошлаш керак. Ҳатто, олимларнинг  олиб борган тадқиқотларига кўра, бола ҳали туғилмасдан, она қорнидалик пайтидаёқ тўғри тарбияни бошлаш мақсадга мувофиқ бўларкан.

Яъни, ўзаро оилавий муносабатларда ширинсўз, бир-бирларига меҳрибон бўлиш, ҳар қандай бақир-чақир қилиш ҳолатларидан сақланиш керак. Туғиладиган гўдак ҳақида яхши ният, ширин орзуларни баён қилиш жуда муҳимдир.

Бир онанинг ҳикоя қилишича, у ҳали яхши битмаган чала уйларини тезроқ битишини, яхши шароитларни орзу қилиб, фарзандига соғлиқ, узоқ умр тилаш билан бирга, ўз алласида «болам катта бўлиб қасрлар қуради, янги машина олиб, бизни миндириб юради» мазмундаги орзуларини кўп бора хиргойи қиларкан. Қарангки, ўғли уч-тўрт яшар бўлганида :«Мен вояга етсам қаср уй қураман, унда дадам ва ойим шоҳ ва малика бўладилар, уларни янги машинамда миндириб юраман»,- деган гапларни айтиб ота-онасини лол қолдирган экан.  

Шунинг учун, бола дунёга келган лаҳзадан унга ёқимли сўзлар сўзлаш, кишига хуш ёқувчи оҳангларни эшиттириш, ҳар қандай ёқимсиз шовқинлардан уни сақлаш керак. Гўдакларга алла айтиш ана шундай эҳтиёжлардан келиб чиққан бўлса, ажаб эмас. Алла қўшиғини дунёда илк бор қайси она айтган, унинг сўзини ким ёзган, оҳанг-мусиқасини ким басталаганини ҳеч ким айта олмаса керак. Айрим манбаларда айтилишича, муштипар оналар қадимда замона зайли билан уйга қамалиб ўтиришган ва ноҳақликлардан эзилиб, ўз дил нолаларини қўшиқ қилиб алла тарзида баён қилишган, дейишади. Шуларга асосланиб айтиш мумкинки, ҳар бир даврнинг шароитига қараб аллалар ҳам ўша давр руҳида ижод қилиб айтилган дейишга асослар бор. Қолаверса, алла ҳам халқ оғзаки ижодининг бир тури бўлиб, уларнинг ижодкори ҳам ижрочиси ҳам, асосан, оналардир. Шунингдек, кўп ҳолларда ундаги шеър вазн талабларига жавоб бермаслиги мумкин, унда кўпроқ оҳангга эътибор қаратилади.

Тадқиқотчиларнинг фикрича, аллалар турли хил бўлиши мумкин экан: оналар алласи, бувилар алласи, қиз болага айтиладиган алла, ўғил болага айтиладиган алла, эгизакларга айтиладиган алла, ҳатто оталар номидан айтиладиган аллалар ҳам бўларкан.

Хўш, ҳозирги ёш оналар фарзанди учун алла айтишга тайёрми? Аллоҳ ато этган жондан ширин фарзандини эркалаб, бешикни қучиб, гўдагига кўкрак тутиб, ёқимли алла айтиб ухлата олишадими? Чунки алланинг содда, лекин ўзида теран орзу-умидларни мужассам этиб, ёқимли оҳангда  таралаётган она хиргойиси гўдак қулоғи орқали онгига сингиб, қалбида қўшиқ оҳангидек сокинлик, ҳалимлик, ширин туйғуларни уйғотиши аниқ. Бироқ, айтиш мумкинки, ҳозирда аксарият ёшлар алла матнларини билишмайди, аниқроғи, қизини турмушга узатаётган оналар қизи учун сеп йиғиш машқини ортиғи билан бажарсалар-да, оилада энг оддий юмуш, яъни тугма қадаш, ямаш, тикиш, фарзандига алла айтиш каби машғулотларни ўргатишмайди. Шу сабаб бўлса керак, биз кўп ҳолларда, алла қўшиқларини фақатгина байрамларда ўтказиладиган алла танловларидагина эшитишга муяссар бўламиз.

Ҳозирги техника ривож топиб, қўл телефони, телевизор, компютер, интернет каби эрмаклар авж олиб бораётган даврда турмушга чиқаётган қиз тугул, унинг онаси ҳам бу нарсаларни ўйлашга вақт топмайди. Ёшлигида алла эшитмай, ақли кирар-кирмас қўл телефони ва интернетга ёпишган болалардан баджаҳл, инжиқ, қўпол, фақат ўзининг айтганини ўтказадиган худбин болалар чиқмаслигига  ким кафолат бера олади?..

Онанинг узун тунлар алла куйлаб чиқишдан мақсади фақат болани ухлатиш бўлмай, фарзандига эзгу тилаклар тилаш ҳамдир. Она ҳам, бола ҳам, табиатнинг осойишта орзулар сукунатидан баҳра олади. 

Аллада биз, ҳатто хаёлимизга  келтирмаган бошқа бир мўъжиза, муқаддас қудрат бор! У гўдак қалбига меҳр-оқибат, тантилик, инсоф ва диёнат бўлиб кириб бораверади. Қуйида шундай аллалардан айримларини келтирамиз:

Алла болам, алла айтай тонг отгунча,

Токи қуёш келиб сени уйғотгунча.

Алла болам, бешикдаги ойим болам,

Жонингга жон, оғриса бир жойинг болам.

Кечалари пайпаслайман бешигингни,

Бешигингни ўнг ёнида эшигингни.

Алла болам, аллаларга хумор болам,

Тикиб қўяй бешигингга тумор болам.

Муҳаббатдай ўтли бўлсин, ишқдай тоза,

Ҳалолликнинг илдизидан ол андоза.

Омон бўлсанг, кундай ёруғ юз бўласан,

Алпомишлар орзу қилган қиз бўласан.

***

Рамазонда Роббим берган жон болам, алла,

Ойдай тўлиб ётар ёнма-ён болам, алла.

Соғ улғайсин бўйларидан қувонай мен, алла,                          

Иккиси ҳам бўлгай меҳрибон болам, алла.                                        

***                       

Кийик ўйнар чўлларда, алла,

Балиқ ўйнар кўлларда, алла.

Болам ҳали улғайиб, алла,

Эъзоз топар қўлларда, алла.                           

***

Болагинамнинг боласи, алла,

Қандак ўрик донаси, алла.

Ором олиб ухласа-ё  алла,

Кўнгли тўлар бувисин-о алла.                                            

***

Бўйларингга бўй тумор бўлай, болам, алла,

Кўзларингга кўз тумор бўлай, болам, алла.

Кўп сонли азиз газетхонлар ҳам ўзлари эшитиб улғайган ёки болалари, невараларига айтишни одат қилган ёки бўлмаса, истиқомат қилаётган жойларида айтиладиган аллаларни газета таҳририятига ёзиб юборса, уларни ёш келинлар ўқиб ўрганишса, фойдадан холи бўлмас. Зеро, бу аллаларни тинглаб, ёш авлод – юртимиз ва элимизнинг келажаги улғаяди.

Давлатёр ҚЎЧҚОРОВ, Конибодом.